תמר לב-און | מבוסס על סיפור / تمار ليڨ أون | بناءً على قصة /
Tamar Lev-On | Based on a Story

תמר לב-און | מבוסס על סיפור / تمار ليڨ أون | بناءً على قصة /
Tamar Lev-On | Based on a Story

תמר לב-און | מבוסס על סיפור
تمار ليڨ أون | بناءً على قصة /
Tamar Lev-On | Based on a Story

תמר לב-און | מבוסס על סיפור

בעשר השנים האחרונות קראה תמר לב-און מאות אגדות עממיות ו"סיפורי לילה-טוב" שמקורם בוואדי ערה. היא יצרה לעצמה טבלאות, מעין טקסט מקור שהוא כתב חרטומים ויזואלי: חיות, מקצועות, עונשים, ובסופו של מחקר החליטה להתמקד בסיפור אחד: גבינה (ג'בנה). זה סיפור מקומי אך גנרי, וסיפורים דומים לו נפוצים ברחבי העולם בשמות ובעלילות שונים. 

ג'בנה הוא סיפור מקומי ששתול בו עולם של מלוכה בנוף הכפרי של ואדי ערה. האגדה מספרת על עלמה שיצאה בלוויית שפחתה לפגוש את חתנה הנסיך, אלא שהשפחה הערימה עליה: לקחה את סוסה ואת בגדיה והשחירה את פניה הלבנות. את פניה שלה כיסתה השפחה באבק לבן, וכך, באמצעות החלפת זהויות, הוליכה שולל את הנסיך, שנשא אותה לאישה. אלא שציפורים וחיות עשו יד אחת עם ג'בנה, שהרי את הטבע לא ניתן לבלבל, והכול הסתיים בכי טוב. 

 אבל לא הסיפור עצמו או גלגולי הנרטיב שלו עומדים במרכז התערוכה, אלא דווקא פערים שנחשפים בהעברת הסיפור המתורגם. וזאת, לדברי האמנית, משום ש"לפני הכול, קיימת ההבנה שאני למעשה לא נתקלת בסיפור המקורי – הוא לא נגיש לי במקורו, אלא רק באופן מתווך". 

בכל עבודותיה מלהטטת לב-און בעולמות שבין מציאות, פולקלור ובדיה. היא מעניקה חיים לזהויות שהיא אוספת או ממציאה, באמצעות הפרקטיקות המגוונות שפיתחה במהלך השנים.  

בשאלת התיווך, שעומדת במרכז התערוכה, פעלה לב-און כצוות רב-תחומי של אדם אחד. היא יצרה תערוכה שמתפצלת לכמה חללים ונושקת למיצג ולתיאטרון. 

התערוכה כוללת מיצב פיסול המהווה עוגן תלת-ערוצי של סאונד שהופק בטכנולוגיה דיגיטלית, וגם עבודת וידאו-ארט שמשלבת איור ואנימציה.

המבוא לכל אלו הוא מערך ממוסגר של עבודות רישום וצילום: הכניסה לתערוכה עוסקת במיזוג ההיברידי של האדם-בחיה, החיה-באדם. שלדים אנושיים מתמזגים בתצלומי חיות שנלקחו ממגזינים, ולעיתים שלד האדם לובש צורה חדשה בתוך קווי המתאר, משתמש בחיה כמקום מחבוא או כמסווה.

אדם וחיה לובשים זה צורתו של זה, בדומה לגרסה אחרת של הסיפור, שבה ג'בנה הופכת לכלבה שיכולה לפשוט צורה באין רואה.

ג'בנה שרה את שירה הקורא לציפורים העפות, שהיה לפסקול התערוכה ולעוגן הסאונד שבוקע מהחלל הסמוך למבואה. זה סאונד ממוחשב, חסר זהות של קול אנושי, גיל, מגדר ומוצא. מילות השיר וההרמוניה הוקלדו כבסיס נתונים ממוחשב, והשירה הופקה באמצעים דיגיטליים בלבד. הצליל בוקע מאובייקטים מפוסלים – שלוש חיות תלת-ממדיות לא מוגדרות, שנבראו אף הן בטכנולוגיה דיגיטלית מחלקי חיות מולחמים בהדפסות תלת-ממד. הרמקולים מוטמעים בפסלי החיות המוצבים בחדר ונדמים יחדיו לתכשיט היברידי חייזרי משונה. ומשונה גם הפער בין הצורות ההנדסיות הקרות לבין נוכחות אנושית בדמות ידי האמנית, שמוטבעות על מקטעים של הפסלים: "הטבעתי את כפות ידיי בגושי חומר, הגושים עברו סריקה תלת-ממדית והפכו לקובץ דיגיטלי שהתחבר לגופי החיות – ואז חזר לעולם הממשי דרך הדפסה תלת-ממדית".

לב-און פיסלה וציירה, חרזה, שרה ויצרה עבודת וידאו שדמותה משחקת בה. היא הגתה והמשיגה את המהלך כולו, שבו נטלו חלק המוזיקאי איתמר ציגלר, אשר על הלחן וההקלטה, עודד אסנר, אשר על הסאונד הדיגיטלי, והמספר לואי ותד. 

בחלל מנגד מוצגת העבודה המרכזית, עבודת הווידאו חרוזים, שהיא מעין הזמנה לשעת-סיפור. זו עבודת וידאו בשני מסכים – הקראה דו-לשונית של העלילה, המסופרת בערבית ומתורגמת ומוקראת בחרוזים בעברית, ובמהלכה נחשפים פערי תרבות, התנגשויות קטנות על רקע אי-הסכמה סמנטית, שאלות של תרגום, הבדלי פרשנות ועוד. 

התערוכה כולה נעשתה כעבודה טוטאלית של אמנית אחת, אבל אין בה דבר שאינו עומד בשאלה, אפילו לא שמה של האגדה בבסיס התערוכה: "גבינה". שהרי ג'בנה הוא שם של דמות בסיפור, כמו סינדרלה, שם שאינו ניתן בעולם לילודי כפרי ואדי ערה ואום אל-פחם, אלא הוא שם ספרותי שהיה למותג – לדוגמה, הוא המותג של תיאטרון "ג'בינה", שסניפיו ממוקמים בירושלים, נצרת וחיפה. 

לב-און בחרה בג'בנה גם כי התאהבה בשם, בצליל, בעולמות הלא-מוכרים שעורר בה. בואו, נקשיב לצלצולו של השם, ואולי נהרהר בכך שאין הכרח לשנותו, ומכאן הרי אפשר להמשיך.

גליה בר-אור, אוצרת

تمار ليڨ أون | بناءً على قصة

في السنوات العشر الماضية، قرأت تمار في السنوات العشر الماضية مئات الحكايات الشعبية و"قصص ليلة سعيدة" مصدرها منطقة وادي عارة. ثم أنشأت لنفسها جداول، هي عبارة عن نص هيروغليفي مرئي: حيوانات، مهن، عقوبات، وفي نهاية بحثها قررت التركيز على قصة واحدة: جبينة. إنها قصة محلية ولكنها عامة، والقصص المشابهة شائعة في جميع أنحاء العالم تحت أسماء وقصص مختلفة. 

جبينة هي قصة محلية غُرس فيها عالم ملوكي في مناظر قرى وادي عارة. تروي الحكاية عن فتاة خرجت برفقة جاريتها لمقابلة عريسها الأمير، لكن الجارية قامت بمراوغتها: أخذت حصانها وملابسها وصبغت وجهها الأبيض بالسواد. وقامت الجارية بصبغ وجهها بمسحوق أبيض، وهكذا قامت بتبديل الهويات، ونجحت بخداع الأمير، الذي تزوجها. لكن الطيور والحيوانات قامت بالعمل جنبًا إلى جنب مع جبينة، حيث لا يمكن خداع الطبيعة، وهكذا انتهى كل شيء على النحو الأفضل.

لكن ليست القصة، ولا تقلبات سردها القائم في صلب هذا المعرض، بل بالذات تلك الفجوات التي تنكشف خلال نقل القصة المُترجمة. وكما تقول الفنّانة، لأنه "وقبل كل شيء، هناك تفاهم أنني لم أوجه عمليًا القصة الأصلية، فهي غير متاحة لي بمصدرها، بل بطريقة الوساطة.

بخصوص الوساطة، التي تقع في صلب المعرض، فقد عملت ليڨ أون كطاقم متعدد التخصصات مؤلف من شخص واحد. أقامت معرضًا يتفرع لعدة فضاءات ويلامس الأداء والمسرح. يشمل المعرض عمل تركيبي نحتي هو بمثابة مرساة ثلاثية القنوات من الصوت الذي أنتخ بتقنية رقمية، وكذلك عمل فيديو آرت يجمع بين الرسم التوضيحي والأنمي.

المقدمة لكل هذا هو مخطط مؤطر من أعمال الرسم والتصوير: الدخول إلى المعرض يتناول التمازج الهجين الإنسان في الحيوان، الحيوان في الإنسان. هياكل بشرية تتمازج في صور حيوانات من مجلات، وأحيانًا هيكل إنسان يرتدي شكلًا جديدًا داخل الخطوط العريضة، يستخدم الحيوان كملجأ أو كتمويه.

إنسان وحيوان يلبسان الواحد شكل الأخر، على غرار نسخة ومختلفة للقصة، حيث تتحول جبينة إلى كلبة بإمكانها تغيير شكلها دون أن يراها أحد.

جبينة تغنى أغنية تنادي الطيور الطائرة، التي تشكل شريط صوتي للمعرض ومرساة الصوت الذي يتفجر من الفضاء المجاور للردهة. صوت محوسب، يفتقر لهوية الصوت البشري، العمر، الجند والأصل. تم كتابة كلمات الأغنية والتناغم كقاعدة بيانات محوسبة، وينبعث الصوت عبر وسائل رقمية فقط. الكائنات التي تنبعث النغمات منها عي كائنات منحوتة – ثلاث حيوانات ثلاثية الأبعاد غير مُحددة، والتي تشكلت هي أيضًا بواسطة تكنولوجيا رقمية من أجزاء حيوانات ملتحمة ببعضها عبر طباعة ثلاثية الأبعاد. مكبرات الصوت مشحونة بتماثيل الحيوانات المموضعة في الغرفة وتبدو معًا كجوهرة هجينة غريبة. والغريب هو أيضًا الفجوة بين الأشكال الهندسية الباردة وبين الحضور البشري على شكل يدي الفنّانة، المختومة على مقاطع من المنحوتات: "ختمت كفات يدي على كتل مادة، الكتل مرت بعملية مسح ثلاثية الأبعاد وتحولت إلى ملف رقمي يتصل بجسد الحيوانات – ثم عاد إلى العالم الحقيقي عن طريق طباعة ثلاثية الأبعاد".

ليڨ أون تنحت، ترسم، تنظم، تغني وتنجز عمل فيديو شخصيتها تمثل فيه. ابتكرت وعرّفت العملية كلها، والتي شارك فيها الموسيقار إيتمار تسيغلر، الذي قام بالتلحين والتسجيل، وعوديد اسنر مشرف الصوت الرقمي، والحكواتي لؤي وتد. 

في الفضاء المقابل يُعرض العمل الرئيسي، عمل فيديو القوافي، وهو يشبه دعوة لساعة القصة. إنه عمل فيديو على شاشتين – قراءة ثنائية اللغة للحبكة، تحكى باللغة العبرية ومترجمة بقراءة مع القافية باللغة العبرية، وخلال ذلك تنكشف الفجوات الثقافية، تصادمات صغيرة على خلفية الخلاف الدلالي، مسائل في الترجمة، اختلاف التفسيرات وغيرها.

المعرض بأكمله هو عمل شمولي لفنّانة واحدة، لكن ليس فيه أي شيء لا يثير التساؤل، حتى ولا اسم الحكاية التي هي في صميم المعرض: "جبينة". فجبينة هو اسم شخصية في القصة، مثل سندريلا، اسم لم يطلق على مواليد قرى وادي عارة وأم الفحم، بل اسم ادبي تحول إلى علامة تجارية – فمثلا هو الاسم التجاري لمسرح "جبينة" وفروعه في القدس، الناصرة وحيفا.

اختارت ليڨ أون اسم جبينة لأنها أحبت الاسم، النغمة، العوالم غير المعروفة التي أثارها داخلها. فهيا لنصغي لرنين الاسم، وربما نفكر أنه ليس من سبب لتغييره، ومن هنا يمكننا الاستمرار.


جاليا بار أور، القيّمة

Tamar Lev-On | Based on a Story

Over the last ten years, Tamar Lev-On read hundreds of popular legends and “bedtime stories” originating from Wadi Ara. She created tables in the form of a visual original text or modern hieroglyphs, depicting animals, occupations, punishments. Concluding her research, she decided to focus on one story: “Cheese (Jbene)”. This is a local but generic story that resembles others known from around the world, albeit with different titles and plots.

 Jbene is a local story that envisions a royal realm within Wadi Ara’s rural landscape. The legend tells the story of a young girl who set out with her maid to meet her groom, the prince, but the maid deceived her by taking her horse and her clothes and blackening her white face. The maid coated her own face with white dust and thus, having switched their identities, misled the prince, who married her. The birds and animals, however, came to the assistance of Jbene, as nature knows no wrong, and all ended well.

The exhibition, however, centers not on the story itself or its narrative twists , but rather on the discrepancies revealed upon conveying the translated story. In the artist’s words, this is because “Initially I understand that I am in fact not encountering the original story – it is not accessible to me in its original form, but rather only in a mediated form”.

Throughout her practice, Lev-On juggles between worlds of fiction, reality and folklore. She gives life to found or made up identities, using the diverse tools she gained over the years.

Regarding the mediation question, which is the heart of the exhibition, Lev-On operated as a one-person multi-disciplinary team. She created an exhibition that is split into several spaces and utilizes elements from installation art and theatre. The exhibition includes a sculpture installation constituting a three-channel sound anchor produced via digital technology, as well as a video art piece, combining illustration and animation.

The introduction to all these is a framed array of drawings and photographs: the entrance space to the exhibition addresses the hybrid merging of human with animal, animal with human. Human skeletons merge into magazine photographs of animals, and sometimes the human skeleton assumes a new form within the existing contours, using the animal as a hiding place or a disguise.

Human and animal take each other’s form, as in another version of the story where Jbene becomes a dog who can transform herself unseen.

Jbene sings a song that calls upon the flying birds, which became the soundtrack of the exhibition and the sound anchor that emanates from the space adjacent to the entrance hall. This is a computerized sound that lacks the identity of a human voice, age, gender, or ethnic origin. The song’s lyrics and harmony were typed as a computerized database, and the singing was produced with digital means alone. The sounds emanate from sculpted objects – three undefined 3-dimensional printed animals welded from animals’ parts.

The loudspeakers are positioned within the animal sculptures installed in the room, and together seem like a strange alien hybrid piece of jewelry. Also strange is the discrepancy between the cold geometric shapes and the human presence in the form of the artist’s hands, embossed into portions of the sculptures: “I impressed my hands in lumps of clay, the lumps underwent 3-dimensional scanning and became a digital file that was connected to the bodies of the animals – and then returned to the real world through 3-dimensional printing”.

Lev-On sculpted and drew, translated, rhymed, sang and created video art that features her own character. She planned and conceptualized the entire course of action, with the participation of Itamar Ziegler, in charge of the music and recording, Oded Essner, responsible for the digital sound, and narrator Loaay Wattad.

In the facing space the main work is displayed: the video piece “Rhymes / Beads”, an invitation to listen to a story. This is a two-channel video piece, presenting a bilingual narration of the plot, told in Arabic and translated and read in Hebrew rhymes, which reveals cultural discrepancies, small contradictions resulting from semantic disagreements, translation issues, differences in interpretation, and so on.

The entire exhibition was created as a whole by a single artist, but everything in it is called into question, even the title of the legend underlying the exhibition: “Cheese” (Jbene in Arabic). Indeed, Jebne is the name of a character in the story, and like Cinderella it is a name that is not used in the real world for those born in the villages of Wadi Ara and in Umm El-Fahem, rather a literary name used as a brand – for example, for the “Jbeneh” theatre, with its branches in Jerusalem, Nazareth, and Haifa.

Lev-On chose “Jbene” also because she fell in love with the name, the sound, the unknown worlds it aroused within her. Let’s listen to the sound of the name, and perhaps we’ll rethink the need to change it, which is a good point of departure.


Galia Bar-Or, Curator