רעיה בר-אדון -
שיח אינטימי בשחור ולבן
מתחילת דרכה האמנותית רעיה בר-אדון יוצרת עבודות בחיתוכי עץ ובהדפסי לינולאום, לצד יצירה ענפה בפיסול ובציור. משנות ה-70 ועד מחצית שנות ה-80 יצרה תבליטי קיר ועבודות ציבוריות מונומנטליות. היא איירה ספרים, ואף עסקה שנים רבות בתרפיה באמצעות אמנות ודרמה.
בתערוכה מוצגים הדפסי לינולאום בשחור-לבן, הטכניקה העיקרית שבה היא יוצרת בשש השנים האחרונות. "יש בהדפס הרבה מקום לאקראי, ומשחק ותנועה בין דו-ממד לתלת-ממד, בדומה לפיסול. אני אוהבת את המינימליזם של החומר ומחפשת חופש בטכניקה שאינה חופשית. בעבודותיי השחור כבד יותר והלבן קליל" אומרת בר-אדון.
על עבודות הלינולאום של האמנית כתב בעבר מבקר האמנות עוזי צור: "חיתוכי הלינול של רעיה בר-אדון נושאים את מחאת הקול הנשי של שנות ה-60 וה-70, נדמים למחוות אתנולוגיות לאמנות ילידית […] יש לבחון את עושר המרקמים שהיא מפיקה ממשטח הלינול, את אופן זרימתם ואת האופן שבו הם מצטופפים ומתרווחים כפרודות ושריטות של אור".
במחוזות היצירה דרות דמויות אדם, חיה, ועוף הלכודות במעין מבוכים פנימיים, לצד כדים, שטיחים ומוטיבים אורנמנטליים וצמחיים משתרגים. הקשר העמוק לטבע ניכר ביצירות: הד לילדותה בקיבוץ הדתי בקבוצת יבנה; אביה היה הביולוג הראשון במקום, עסק בהוראה ובנה את אוספי הטבע של הקיבוץ, והיא התלוותה אליו רבות; הד גם לסביבת מגוריה זה שישה עשורים ביישוב חופית, הסמוך לשמורת טבע.
בחללי הבית ובסטודיו של האמנית נמצאים אוספים רבים ומרהיבים, מרביתם פריטים קטנים, עבודות שבטיות ואתניות: מסכות, פסלונים, עבודות טקסטיל, תמונות ואובייקטים, בעיקר של חיות. "אני נמשכת מאוד לתרבויות עתיקות ואתניות. בקיבוץ הייתה פשטות, לא הייתה התייחסות לאסתטיקה של חפצים; הכמיהה שלי לחפצים נובעת מהרִיק שהיה והצורך באינטימיות, שקיבלו מענה על ידי איסוף דברים קטנים", היא מספרת.
בר-אדון מושפעת מפרימיטיביזם – ראשוניות ובסיסיות ההבעה, אתנוגרפיה, "ארט ברוט", אקספרסיוניזם גרמני, מינימליזם חומרי ועושר מקצבים חזותי. בעבודותיה סמליות המורכבת מתכנים אישיים ותכנים אוניברסליים על פי רוח הדברים של יונג.
בר-אדון הייתה בידידות קרובה ובקשרים קולגיאליים עם האמנים רודי להמן ואברהם אופק, שני אמנים שספגו השראה מסביבתם הקרובה. היא הושפעה מתפיסתו של רודי להמן שרצתה למצות את המהות ואת הבסיס הצורני, בעיקר של בעלי החיים, והושפעה גם מאברהם אופק, מתפיסתו הארכיטיפית והאלגורית של תכנים אוניברסליים. לכן ניתן לראות אצל האמנית בעת ובעונה אחת תמציתיות, סימבוליקה והשפעה של סביבת המחיה. לאחר מותו של רודי להמן הדפיסה רעיה בר-אדון את עבודות חיתוכי העץ שלו, לבקשת הדוויג גרוסמן, בת זוגו.
האמנית הקדישה יצירות רבות לדמות האישה ולנשיותה האישית. דמות האישה, כמעט תמיד יחידה, ממוקמת בעבודותיה במרכז הקומפוזיציה, מוקפת בבעלי חיים ומצויה במעין עולם משלה. האישה של בר-אדון מופיעה במגוון מצבים, בהם "המדונה של החתולים השחורים", "מאכילה ציפורים", ב"היריון", שוכבת על אדמה בקועה ויבשה, בחולי ובחלום. פעמים רבות הדימויים המופיעים בעבודה מצוירים ממבט-על המשטיח את הדמויות. החיות שמופיעות בתוך גוף האישה ומחוצה לו מייצגות תשוקות, חלומות, חרדות, ויוצרות מתח דינמי בין הפנים והחוץ.
ציפורים הן מוטיב חוזר ביצירותיה. הן מלוות את האמנית ועדות להלכי הרוח ולמיחושי הגוף שלה. הן מופיעות בדמות עורבים גדולי ממדים ומשרי אימה, משובצות בשטיח כאורנמנט, ונגלות בחללים קטנים וסגורים או מחוץ להם.
נופי נפש של פנים וחוץ ופרטי אוספים אתניים נרקחים יחדיו ביצירה, פותחים צוהר להתבוננות אל עולם פנימי עשיר בשחור ולבן.
נוסף על הדפסי הלינולאום, בתערוכה מוצגים גם ספרי סקיצות, מחברות קולאז'ים, פריטים מאוספים וסרט קצר המתעד את תהליכי היצירה.
אוצרת: אירית לוין
راعيا بار أدون -
حوار حميمي بالأسود والأبيض
منذ بداية مشوارها الفنّيّ وراعيا بار أدون تنتج أعمالًا بالخَشِيب وطباعة اللينو، إضافة إلى أعمال فنّيّة واسعة بالنحت والرسم. منذ سنوات السبعينيات وحتى منتصف الثمانينيات صنعت النقوش البارزة الجدارية وأعمالًا عامة ضخمة. كما قدمت رسومات توضيحية للكتب، وعملت على مدار سنوات طويلة في العلاج بواسطة الفن والدراما.
وهي تقدم في هذا المعرض طباعات اللينو بالأسود والأبيض، التقنيّة الرئيسيّة التي تعمل فيها في السنوات الست الماضية. "في هذه الطباعة ثمّة مكان كبير للعشوائي، اللعب والحركة بين ثنائيّة وثلاثيّة الأبعاد، مثلما في النحت. أحب التقليلية في المواد وأبحث عن الحرية في تقنية غير حرة. في أعمالي الأسود ثقيل والأبيض خفيف"، تقول بار أدون.
في الماضي كتب ناقد الفن عوزي تسور عن أعمال اللينو للفنّانة بار أدون: "تحمل قطع اللينو لراعيا بار أدون احتجاجات الصوت النسائيّ من سنوات الستينيات والسبعينيات، وتبدو كأنها تكريمات أثنولوجية للفن الأصلاني […] ينبغي فحص ثراء الأنسجة التي تنتجها من مسطحات اللينو، وطريقة انسيابها والطريقة التي تتجمع فيها وتتسع كشظايا وخدوش ضوء".
في عوالم العمل الفنّيّ تسكن شخصيات إنسان، حيوان وطائر، مأسورة بما يشبه المتاهات الداخلية، إلى جانب جرار، سجاد وموتيڤات وزخارف نباتية متشابكة. تبرز هنا العلاقة العميقة مع الطبيعة: صدى لطفولتها في كيبوتس المتدينين من مجموعة يڤني؛ كان والدها أول عالم بيولوجيا هناك، وعمل في التدريس وأقام مجموعات الطبيعة في الكيبوتس، وهي كانت ترافقه كثيرًا؛ وكذلك صدى لبيئة سكنها منذ ستة عقود في بلدة حوفيت، المجاورة لمحمية طبيعيّة.
في فضاءات بيت واستوديو الفنّانة هناك العديد من المجموعات المدهشة، معظمها أشياء صغيرة، أعمال قبلية وعرقية: أقنعة، تماثيل صغيرة، أعمال نسيج، صور وأغراض، وخاصة لحيوانات. في هذا السياق تقول بار أدون: "تجذبني الثقافات القديمة والعرقية بشدة. في الكيبوتس كانت البساطة، لم يكن هناك تعامل مع الجمالية والأغراض؛ شغفي بالأغراض ينبع من الفراغ الذي كان ومن الحاجة إلى الحميمية، والتي كان التعبير عنها عبر جمع الأشياء الصغيرة".
بار أدون متأثرة بالبدائية – الأولية وأساسيات التعبير، الأثنوغرافيا، "الفن الخارجي"، التعبيريّة الألمانيّة، التقليليّة المادية وثراء الإيقاعات البصريّة. في أعمالها رمزيّة تتألف من مضامين شخصيّة ومضامين كونيّة وفق روح الأشياء لدى يونغ.
كانت بار أدون على علاقة صداقة قريبة وزمالة مع الفنّانين رودي لهمان وأبرهام أوفيك، فنّانان استوحيا الإلهام من بيئتهما القريبة. وقد تأثرت من تصورات رودي لهمان وسعيه إلى استيفاء الجوهر والأساس الشكليّ، والخاص بالحيوانات بشكل أساسيّ، وتأثرت من أبراهام أوفيك وتصوره النموذجي الاستعاري لمضامين كونية. لذلك نجد لدى الفنّانة في الوقت نفسه خلاصات، رمزيات وتأثيرات بيئة المعيشة. بعد موت رودي لهمان طبعت راعيا بار أدون أعمال الخَشيب الخاصة به، بناء على طلب من زوجته هودينغ غروسمان.
كرّست الفنّانة العديد من الأعمال لشخصيّة المرأة وأنوثتها الشخصيّة. شخصيّة المرأة تكاد تكون دائمًا وحيدة، متوضعة في أعمالها في مركز التكوين، محاطة بحيوانات ومتواجدة في عالمها الخاص. المرأة لدى بار أدون تظهر بحالات متنوعة، بضمنها "مادونا القطط السوداء"، "مغذية العصافير"، "حامل"، مستلقية على أرض متشققة جافة، في المرض وفي الحلم. في العديد من الحالات تظهر الصور في الأعمال مرسومة بنظرة فوقية التي تسطح الشخصيّات. الحيوانات التي تظهر داخل جسد المرأة وخارجه تمثل الشهوات، الأحلام، القلق، وتخلق التوتر بين الداخل والخارج.
العصافير هي موتيڤ متكرر في أعمالها. وهي ترافق الفنّانة وتشهد على مزاج وأحاسيس جسدها. وهي تظهر على شكل غربان كبيرة الحجم تبث الرعب، مرصعة في سجادة كزخارف، وتظهر في فضاءات صغيرة ومغلقة أو خارجها.
مناظر النفس للداخل والخارج وتفاصيل مجموعات أثنية تمتزج معًا في العمل، تفتح شباكًا للتمعن في عالم داخلي غني بالأسود والأبيض.
إضافة إلى طباعة اللينو تشارك في المعرض كتب لتخطيطات، دفاتر كولاجات، أغراض من مجموعات وفيلم قصير يوثّق سيرورة العمل الفنّيّ.
القيّمة: ايريت ليڤين
- Raya Bar-Adon
An Intimate dialogue in Black and White
Since the outset of her artistic career, Raya Bar-Adon has been creating woodcuts and linoleum prints along with a ramified oeuvre of sculpture and painting. From the 1970s to the mid-1980s, she produced wall reliefs and monumental public works. She illustrated books and even engaged in art and drama therapy for many years.
On display at the exhibition are linoleum prints in black and white, her predominant technique in the past six years. “Print leaves lots of room for the random, game-playing, and oscillation between the two-dimensional and the three-dimensional, like sculpture. I love the minimalism of the material and search for freedom in a technique that’s not free. In my works, black is heavier and white is light,” Bar-Adon says.
The art critic Uzi Tzur once said the following about the artist’s linoleum works: “Raya Bar-Adon’s linoleum cuts express the protest of the female voice in the 1960s and 1970s, like ethnological gestures to native art […]. The wealth of the textures that she produces from the linoleum surface, the way they flow, and the way they crowd together and expand should be examined as one would examine molecules and streaks of light.”
Human, animal, and avian figures dwell in the milieus of her works, trapped in internal labyrinths, along with jugs, rugs, universal motives, and twined plants. A profound connection with nature is evident in these works, echoing the artist’s childhood in Yavne religious collective settlement. Her father was the first biologist there, teaching and amassing the major collections of the kibbutz, and she often accompanied him. An echo of her living environment in the past six decades at Hofit, a small locality abutting a nature reserve, is evident.
Many splendid collections fill the artist’s home and studio, most comprised of small pieces of tribal and ethnic art: masks, statuettes, textile creations, photos, and artifacts, mainly of animals. “I am strongly drawn to ancient and ethnic cultures. At the kibbutz there was a simplicity; no attention was paid to aesthetics of objects. My craving for objects comes from the vacuum that existed and the need for intimacy. I responded to both of them by collecting little things,” the artist relates.
Bar-Adon is influenced by primitivism—the primeval and basic way it expresses itself—and by ethnography, Art Brut, German Expressionism, material minimalism, and a wealth of visual rhythms. Her works exude a symbolism composed of personal contents and universal contents in a Jungian spirit.
Bar-Adon maintained a close friendship and collegial relations with the artists Rudy Lehman and Avraham Ofek, both of whom derived inspiration from their nearby surroundings. She was influenced by the conceptualization put forward by Lehman, who wished to make the most of substance and form, mainly of animals, and also by Ofek in his archetypical and allegorical perception of universal contents. In Bar-Adon, therefore, one can see conciseness, symbolism, and the influence of her quotidian living environment rolled into one. After Rudy Lehman’s death, Raya Bar-Adon printed his woodcuts at the request of Hedwig Grossman, his partner.
The artist dedicated many works to woman figures and to her own femininity. The women in her corpus, almost always alone, are positioned at the center of the composition, surrounded by animals and set in what appears to be a world of their own. Bar-Adon’s woman appears in a range of situations, including “The Madonna of the Black Cats,” “Feeding Birds,” and “Pregnant.” She is prone on cracked dry ground, in illness and in a dream. The images that appear in her works are often painted from an overhead view that flattens them. The animals who manifest within and without the woman’s body represent lusts, dreams, and fears; they create dynamic tension between the inner and the outer.
Birds are a recurrent motif in her works. They accompany the artist and attest to her states of mind and the aching of her body. They appear in the form of massive, terrifying ravens planted ornamentally on a rug and revealed in small and closed spaces or outside them.
Psychic landscapes of indoors and outdoors mingle with items from ethnic collections in Bar-Adon’s works, allowing the viewer’s eye to contemplate a rich inner world in black and white.
On display at the exhibition, in addition to the linoleum prints, are sketch books, notebooks of collages, items from collections, and a short film that documents the process that brought the works into being.
Curator: Irit Levin